Programma van TVVL Nationaal Congres Klimaattechniek 2022

Wobbe van den Kieboom

Als teamleider en senior adviseur bij KWA Bedrijfsadviseurs BV helpt Wobbe van den Kieboom zowel zijn teamleden als zijn klanten om hun prestaties te verbeteren. Bij zijn teamleden gaat dat om hun persoonlijke ontwikkeling, bij zijn klanten om kwaliteitsverbetering en verbetering van de energieprestaties. Naast zijn werk bij KWA is Wobbe al ruim vijf jaar voorzitter van de Expertgroep Klimaattechniek van TVVL. Zijn werkwijze kenmerkt zich door het creëren van een structuur om te komen tot oplossingen, waarbij de praktische kant altijd zichtbaar moet zijn.

Wat is digoGO? Wat levert digiGO op voor de installatietechniek? Dat wordt concreet gemaakt door een toelichting op het versnellingsproject Model Kwaliteitsborging Gebouwde Omgeving (MK-GO).

Berend Koudstaal -  Programmamanager, DigiGo
Berend is, na 15 jaar in de gezondheidszorg te hebben gewerkt, nu ongeveer 10 jaar actief in de gebouwde omgeving. Sinds 2 jaar is hij werkzaam bij ISSO en begin dit jaar is hij begonnen als programmamanager bij digiGO om het programma DigiVaardig vorm te geven.
Met zijn werk wil hij graag bijdragen aan gezonde, veilige en duurzame gebouwen. De gebouwde omgeving speelt een grote rol in de verduurzaming van onze maatschappij.

Onder invloed van de klimaatdoelstellingen zijn er grote wijzigingen in de energiewetgeving. Marcel legt uit wat de ontwikkelingen zijn op het gebied van wet- en regelgeving om aan de klimaatdoelstellingen te voldoen en hoe bedrijven hiermee om kunnen gaan. Daarnaast ligt hij toe wat deze veranderingen zijn en voor wie ze relevant zijn.

Marcel van den Bovenkamp, adviseur bij KWA Bedrijfsadviseurs
Sinds februari 2010 werkt Marcel met veel plezier bij KWA. Als adviseur bij het team Energie- en Procestechniek zet hij zich met enthousiasme in om vraagstukken op het gebied van energie en duurzaamheid op te lossen. Hij is specialist op het gebied van:

• Energiemanagement (ISO 50001, CO2-prestatieladder, etc.)
• Wet- en regelgeving energie
• Trainingen en cursussen geven

Bij het ontwerpen van gebouwen wordt er de laatste 50 jaar vaak vanuit gegaan dat het binnen nauwe grenzen regelen van de binnentemperatuur maximaal thermisch comfort geeft. Dit is gebaseerd op onderzoek in klimaatkamers. Er is echter de afgelopen 25 jaar op grond van omvangrijk veldonderzoek een nieuwe visie ontwikkeld: adaptief thermisch comfort, waarbij de nadruk ligt op het vermogen van mensen om zich op verschillende manieren aan te passen aan de thermische omgeving.

Dat stelt wel eisen aan het gebouw, dat zo ontworpen moet zijn dat thermisch comfort zoveel mogelijk gerealiseerd wordt met architectonische, bouwfysische en passieve oplossingen, bijvoorbeeld door adequate zonwering, thermisch effectieve bouwmassa en bruikbare te openen ramen, zonodig aangevuld met luchtbehandeling voor ventilatie.

Kees van der Linden / Stanley Kurvers,  AaCee Bouwen en Milieu / Apogeum Consult
Kees heeft 50 jaar ervaring in advisering en onderzoek in bouwfysica, binnenklimaat en installaties in de context van duurzaamheid, bij de Rijksgebouwendienst, TU-Delft en zijn eigen bedrijf.
Stanley heeft 44 jaar ervaring in onderzoek en advisering van binnenklimaat en thermisch comfort bij Rijks Geneeskundige Dienst, TU-Delft en zijn eigen bedrijf.

Voor zowel overheidsinstanties als commerciële vastgoedpartijen is de energietransitie een enorme opgave. Door schaalvergroting kunnen de investeringskosten van duurzame energiebronnen, zoals bijvoorbeeld aquathermie, worden beperkt. In deze presentatie behandelt Jan twee studies die hier inzicht in geven: 1) De verduurzaming van een stadsverwarmingsnet in de Provincie Utrecht, en 2) het uitfaseren van een conventionele warmtekrachtcentrale van de Universiteit Utrecht, beiden door middel van aquathermie in combinatie met WKO. De resultaten uit deze studies laten de belangrijkste parameters zien die van invloed zijn op de technische, economische en organisatorische haalbaarheid van een grootschalig duurzaam warmtesysteem met aquathermie.

Jan Westerweel - Sr. Specialist Energie & Milieu, Techniplan Adviseurs BV
Jan's achtergrond is in Aardwetenschappen waarin hij ook gepromoveerd is. Bij Techniplan houdt hij zich vooral bezig met het ondergrondse ontwerp van bodemenergiesystemen (BRL 11000, scope 1a), maar ook met de haalbaarheid van aquathermie en geothermie in grootschalige gebiedsontwikkelingen voor provincies, gemeentes en universiteiten. Op dat laatste ligt de focus van zijn presentatie voor dit congres.

Uit wetenschappelijk onderzoek aan de TU Eindhoven is het concept van dynamische klimaatbeheersing voor erfgoed ontstaan. Hierbij wordt niet op vaste waarden voor temperatuur en relatieve vochtigheid geregeld, maar staan gecontroleerde berekende variaties centraal, inclusief variaties over de dag en de seizoenen. Het doel is een robuust collectiebehoud bij een minimale energievraag. Het concept is verder ontwikkeld binnen de spin-off DYSECO met de missie om het erfgoed te verduurzamen door maatschappelijke impact te halen uit de wetenschap.

Rick Kramer - assistent professor leerstoel Building Services, TU Eindhoven
Het onderzoek van Rick richt zich o.a. op de vraag hoe het binnenklimaat, door slimme manipulaties van temperatuur en vochtigheid in tijd en ruimte, energie-efficiënter geregeld kan worden en hoe dit kan bijdragen aan bijvoorbeeld de gezondheid en comfort van de mens, en behoud van erfgoed. Centraal staat het gebruik van data science en machine learning voor het ontwikkelen van slimme algoritmen die met bestaande gebouwbeheersystemen kunnen communiceren. Daarnaast is hij mede-oprichter van de spin-off DYSECO waarmee wetenschappelijke kennis vertaald wordt naar maatschappelijke impact.

Welke stappen zijn er gemaakt, en worden nog steeds gemaakt, om het kantoorpand van ASR in Utrecht te transformeren van een verouderde kantooromgeving naar een inspirerende, verduurzaamde werkomgeving?

Het is een proces van jaren resulterend in een gebouw dat is gegroeid naar “Duurzaam”,“Van gas los”, “Paris Proof” en inmiddels DC / smart grid onderzoekslocatie.

Jan-Fokko Haan -  Adviseur Ontwerp en Techniek, Kropman Installatietechniek
Jan-Fokko heeft ruime ervaring in ontwerp- en uitvoeringstrajecten in de gebouwde omgeving. Zijn specialisaties zijn Energiecentrales, WKO systemen, Renovatie, Pharmacie en Gezondheidszorg. Daarnaast is hij betrokken bij TVVL en diverse BIM initiatieven.

Voor de renovatie van een kantoorgebouw (ruim 2000 m²) van het Rijksvastgoedbedrijf zetten wij in op zoveel mogelijk toepassing van hergebruikte materialen en producten. Met name voor installaties is dit in de praktijk nog steeds een uitdaging. Dit project gebruiken wij om de grenzen te verkennen en, waar mogelijk, te verleggen.

Allard Lambers - adviseur duurzaamheid, Rijksvastgoedbedrijf
Als adviseur duurzaamheid ben ik betrokken in diverse projecten, van rechtbanken tot defensiekazernes. Ik ben altijd op zoek naar het realiseren van zoveel mogelijk duurzame impact in een project. Daarnaast werk ik aan de ontwikkeling van duurzaamheidsthema’s binnen het Rijksvastgoedbedrijf; zo maak ik mij hard voor circulaire installaties. Dit doe ik zowel binnen het RVB als daarbuiten, onder andere door mijn lidmaatschap van de Expertgroep Circulaire Installaties van TVVL.

Aan het begin van de Covid-19 pandemie, bestonden er nog geen ventilatierichtlijnen. Tijdens de pandemie is er in hoog tempo veel onderzocht en gepubliceerd. Een aantal onderzoeken zijn onlangs gepresenteerd tijdens het internationale congres CLIMA 2022 in Rotterdam. Maar

• Waar staan we nu eigenlijk en hoe kwetsbaar zijn we voor een volgende pandemie?
• Wat zijn de nieuwste inzichten met betrekking tot ventilatie en wat is de relatie met energiegebruik?
• Moeten we nu verder kijken dan enkel het ventilatievoud en het ook over de effectiviteit van ventilatie gaan hebben?
• Welke gevolgen heeft dit voor de gewenste luchtverdeling, het monitoren van de luchtkwaliteit en de rol van luchtreinigers?
• Wat betekenen de nieuwe inzichten concreet voor de ventilatie in kantoren, op scholen en in de horeca?
• En halen we nu echt het maximale uit onze klimaatinstallaties als het gaat om minimaliseren van besmettingsrisico’s?

Keynote sprekers Atze Boerstra (directeur bba binnenmilieu, hoogleraar Building Services Innovation TU Delft) en Marcel Loomans (universitair docent TU Eindhoven faculteit Bouwkunde) geven je de laatste inzichten en de praktische toepasbaarheid vanuit de onderzoeken.